تفاوت ويروس و باج افزار چيست؟

بدافزار (Malware)، کوتاه شدۀ عبارت «نرم افزار بدخواهانه» است و به نرم‌افزارهایی اطلاق می‌شود که به‌منظور آسیب‌رسانی به داده‌ها و سیستم‌های کامپیوتری یا دسترسی غیرمجاز به شبکه طراحی می‌شوند. ویروس‌ها و باج‌افزارها از رایج‌ترین انواع بدافزار هستند.

سایر انواع بدافزارها شامل تروجان‌ها، جاسوس افزارها، تبلیغ افزارها، روت‌کیت‌ها، کرم ها و کی‌لاگرها هستند. اصطلاح ویروس امروز کمتر استفاده می‌شود و بیشتر اصطلاح عام بدافزار به‌کار برده می‌شود.

ویروس چیست؟

ویروس نوعی بدافزار است که با قرار دادن کُد خود در برنامه‌های نرم افزاری دیگر، خود را تکثیر می‌کند. این بدافزار می‌تواند از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر گسترش یافته و با انتشار خود، خسارت‌های مختلفی از جمله اختلال در عملکرد سیستم یا از دست رفتن داده‌ها را بر جای می‌گذارد.

شدت اثر ویروس‌ها، می‌تواند در طیف مختلفی از مشکلات جزئی تا آسیب‌های جدی به داده‌ها و نرم افزارها متغیر باشد. از آنجا که ویروس‌ها طوری طراحی شده‌اند که توانایی عملکردی سیستم را مختل نمایند، می‌توانند مسبب مسائل عملیاتی مهم و از دست رفتن داده شوند.

ویروس‌ها چگونه گسترش می‌یابند؟

ویروس‌ها معمولا به فایل‌های اجرایی میزبان متصل می‌شوند و این بدان معناست که ویروس می‌تواند در یک سیستم وجود داشته باشد اما تا زمانی که فایل مربوطه باز یا اجرا نشود، غیرفعال باقی بماند.

با باز یا اجرا شدن فایل، ویروس با استفاده از یک شبکه، رسانه‌های قابل حمل، درایوها، روش‌های اشتراک فایل یا ایمیل آلوده به سیستم‌های دیگر منتقل می‌شود.

چرا ویروس‌ها هنوز هم خطرناک هستند؟

با وجود کاهش شیوع ویروس‌ها به دلیل پیشرفت‌های امنیتی و ظهور تهدیدات پیچیده‌تر مانند باج‌افزارها، ویروس‌ها همچنان تهدیدی جدی برای امنیت اطلاعات به شمار می‌روند. دلیل این امر را می‌توان در چند عامل کلیدی جستجو کرد:

1. تکامل ویروس‌ها: ویروس‌ها به مرور زمان تغییر کرده و پیشرفته‌تر شده‌اند. برخی از ویروس‌های جدید دارای قابلیت پنهان‌سازی پیشرفته و گریز از شناسایی توسط آنتی‌ویروس‌ها هستند.

2. آسیب به داده‌ها: ویروس‌ها می‌توانند به صورت هدفمند فایل‌های حیاتی را خراب یا حذف کنند و در نتیجه موجب از دست رفتن اطلاعات شوند.

3. اختلال در عملیات سازمانی: انتشار ویروس‌ها می‌تواند باعث کندی عملکرد سیستم‌ها و قطع دسترسی کاربران به منابع حیاتی شود.

4. استفاده در حملات ترکیبی: برخی حملات سایبری پیچیده از ویروس‌ها به عنوان بخشی از استراتژی خود استفاده می‌کنند.

به همین دلیل، توجه به محافظت در برابر ویروس‌ها و به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارهای امنیتی همچنان حیاتی است.

باج افزار چیست؟

باج افزار نیز نوعی بدافزار است، اما عملکرد متفاوتی دارد: این بدافزار، داده‌های قربانی را رمزگذاری می‌کند و سپس هکر از قربانی درخواست باج می‌کند. تنها زمانی که باج پرداخت شد، ممکن است هکر کلید رمزگشایی را برای قربانی ارسال کند.

باج می‌تواند در طیفی از چند صد دلار تا میلیون‌ها دلار متغیر باشد و اغلب به شکل ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین پرداخت می‌شود.

تقاضا اغلب دارای مهلتی است که بعد از آن، باج افزایش می‌یابد یا داده‌ها پاک می‌شوند. در برخی موارد، کلید رمزگشایی حتی بعد از پرداخت باج نیز ارسال نمی‌شود.

باج افزارها چگونه منتشر می‌شوند؟

باج افزارها عموما از طریق چند مسیر شامل ایمیل‌های فیشینگ، تبلیغات مخرب، و روت‌کیت‌ها توزیع می‌شوند. پس از انتشار، این بدافزار فایل‌های مشخصی را رمزگذاری کرده و از قربانی درخواست پرداخت باج می‌کند. برخی باج‌افزارها مانند کرم‌ها قابلیت گسترش به سیستم‌های دیگر را نیز دارند.

نشانه‌های آلودگی به ویروس یا باج‌افزار چیست؟

علائم اولیه آلودگی به بدافزار می‌تواند در پیشگیری از خسارات بیشتر مؤثر باشد. برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:

1. کند شدن ناگهانی سیستم: اگر سیستم شما بدون دلیل مشخصی به‌طور قابل توجهی کند شده است، ممکن است به ویروس یا بدافزار آلوده شده باشد.

2. ظاهر شدن پنجره‌های پاپ‌آپ مشکوک: تبلیغات غیرمعمول و پاپ‌آپ‌های ناخواسته می‌توانند نشانه حضور بدافزار باشند.

3. تغییرات غیرمجاز در فایل‌ها: حذف یا تغییر نام فایل‌ها بدون دخالت کاربر یکی از علائم آلودگی به بدافزار است.

4. خطاهای مکرر سیستم: بروز خطاهای متعدد یا نمایش پیام‌های ناشناخته می‌تواند نشانه آلودگی به ویروس باشد.

5. عدم دسترسی به فایل‌ها: اگر فایل‌های شما رمزگذاری شده و پیامی مبنی بر درخواست باج ظاهر شده باشد، به احتمال زیاد سیستم شما به باج‌افزار آلوده شده است.

6. فعالیت غیرعادی شبکه: ارسال داده‌های غیرمجاز یا افزایش غیرعادی ترافیک شبکه می‌تواند از نشانه‌های آلودگی باشد.

چگونه می‌توان از باج افزار و ویروس جلوگیری کرد؟

تهدیدات پیشرفته‌ای مثل ویروس و باج افزار طی زمان تکامل می‌یابند، بنابراین استفاده از راهبرد «دفاع عمقی» ضروری است. این راهبرد شامل:

1. پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها: داشتن نسخه‌های پشتیبان به کاهش اثرات حملات کمک می‌کند.

2. به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها: استفاده از نسخه‌های به‌روز سیستم‌عامل و نرم‌افزارها.

3. استفاده از نرم‌افزارها و سخت افزارهای امنیتی: نصب و استفاده از آنتی‌ویروس‌ها و فایروال‌ها.

4. آموزش کاربران: آموزش به کاربران درباره خطرات فیشینگ و روش‌های تشخیص ایمیل‌های مشکوک.

5. همکاری با متخصصان امنیت سایبری: همکاری با تیم‌های پاسخ به حادثه که به‌صورت 24 ساعته در دسترس هستند، در صورت وقوع حمله.

پیروی از این اقدامات می‌تواند تا حد زیادی از بروز و گسترش تهدیدات سایبری جلوگیری کند.